حدیث مدرج
«حدیث مُدرَج» حدیثی است که کلام بعضی از راویان به آن اضافه شده باشد، به گونه‌ای که گمان کنند جزء حدیث است.
تعریف حدیث مدرج
«حدیث مدرج» به دو قسم مدرج المتن و مدرج السند تقسیم می‌شود. به این ترتیب که:
راوى، کلام خود یا کلام بعضى راویان را داخل در متن نماید که موجب اشتباه کلام وى با سخن معصوم شود (گمان شود جزء حدیث است)، چه این عمل به‌عنوان شرح و توضیح حدیث باشد و چه به عنوان استشهاد به آن؛
یا طى نقل زنجیره حدیث، توضیحى درباره یکى از راویان اضافه نماید؛
یا دو حدیث را که هر کدام به سلسله سندى نقل شده است، ضمن سلسله سند دیگرى آورد، یا دو متن را که به دو سند رسیده است، به یک سند نقل کند؛
یا متن حدیثى را بدون قسمتى از آن نقل کند و سپس شخص دیگرى همان متن را با قسمتى که در سند مزبور نیست، ولى به سند دیگر آمده از وى نقل نماید.
شناسایی حدیث مدرج
به طرق ذیل می‌توان «حدیث مدرج» را شناسایی کرد:
- همین حدیث بدون اضافه موجود در حدیث دیگری نقل شده باشد.
- بعضی از ائمه‌ی حدیث یا راویان، تصریح کنند که کلماتی در این حدیث درج شده است.
- بعید یا غیرممکن بودن صدور این کلام از معصوم (علیه‌السّلام).
منابع
- درایة الحدیث، کاظم مدیر شانه چی.
- پایگاه مدیریت اطلاعات علوم اسلامی، برگرفته از مقاله «حدیث مدرج».